Chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh

Vàng da bệnh lý ở trẻ sơ sinh có thể gây biến chứng vàng da nhân não, có thể khiến trẻ tử vong hoặc để lại di chứng chậm phát triển ở trẻ. Do vậy, các bà mẹ nên nhận biết được một số dấu hiệu để phân biệt vàng da sơ sinh sinh lý và vàng da bệnh lý và khi nào bé cần được chỉ định chiếu đèn vàng da sơ sinh. Các mom hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây của Bluecare nhé.

Vàng da sinh lý

• Vàng da sinh lý có thể ở mức độ nhẹ, với trẻ đủ tháng, bình thường vàng da được coi là sinh lý khi vàng da xuất hiện sau 24 giờ tuổi, và thường sẽ biến mất trong vòng 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần với trẻ non tháng.

• Mức độ vàng da nhẹ là chỉ vàng da đơn thuần (chỉ vàng da vùng mặt, cổ, ngực và vùng bụng phía trên rốn) không kèm theo các triệu chứng bất thường khác (thiếu máu, gan lách to, bỏ bú, lừ đừ…). Ngoài ra, nước tiểu của trẻ sơ sinh có màu tối hoặc màu vàng (nước tiểu của trẻ sơ sinh thường không màu) và phân nhạt màu.

• Nguyên nhân:

Do sự tích tụ của Bilirubin, một chất có màu vàng được sinh ra khi các tế bào hồng cầu bị phá vỡ giải phóng ra. Hiện tượng này xảy ra phổ biến ở trẻ sơ sinh vì các bé có lượng tế bào hồng cầu cao, các tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và được thay mới. Trong khi đó, gan của trẻ lại chưa đủ trưởng thành để lọc bỏ hết  Bilirubin khỏi máu vì vậy gây nên vàng da. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan đã phát triển đầy đủ hơn và đủ sức xử lý Bilirubin nên bệnh vàng da sẽ tự khỏi mà không gây ra bất kỳ nguy hiểm nào.

Vàng da bệnh lý

• Trong một số trường hợp, vàng da là biểu hiện của một căn bệnh tiềm tàng nào đó và ở những trường hợp này vàng da sẽ xuất hiện sớm, trong vòng 24 giờ sau sinh.

• Biểu hiện của vàng da sơ sinh bệnh lý:  vàng da đậm xuất hiện sớm, không hết vàng sau 1 tuần với trẻ đủ tháng và 2 tuần đối với trẻ thiếu tháng, mức độ vàng toàn thân, lòng bàn tay, bàn chân và cả kết mạc mắt. Đồng thời với vàng da, có sự xuất hiện của các triệu chứng bất thường khác như: trẻ lừ đừ, bỏ bú, co giật… Nếu không phát hiện và điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý kịp thời có thể xảy ra biến chứng nhiễm độc thần kinh do Bilirubin gián tiếp thấp vào não làm cho trẻ tử vong hoặc bị hại não suốt đời.

• Một số nguyên nhân gây vàng da sơ sinh bệnh lý như: bất đồng nhóm máu mẹ con (ABO, Rh), bệnh lý tan máu ( thiếu men G6PD, hồng cầu hình liềm, nhiễm trùng), xuất huyết dưới da, chậm đi phân su, nhiễm virus bào thai, bệnh lý gan mật bẩm sinh (teo đường mật, giãn đường mật).

Dấu hiệu trẻ cần đi khám tại cơ sở y tế

Khi trẻ có một trong số các dấu hiệu sau thì cha mẹ nên đưa trẻ đến cơ sở y tế khám và tìm nguyên nhân điều trị vàng da kịp thời:

• Vàng da xuất hiện sớm trước 48 giờ sau sinh.

• Vàng toàn thân, vàng cả lòng bàn tay và lòng bàn chân.

• Vàng da kéo dài trên 1 tuần đối với trẻ đủ tháng, trên 2 tuần với trẻ thiếu tháng.

• Trẻ bị vàng da kèm các dấu hiệu bất thường khác như bú ít, co giật, sốt, phân bạc màu…

Hướng dẫn ba mẹ nhận biết dấu hiệu trẻ bị vàng da sơ sinh

Hiện tượng vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng. Vì vậy, hàng ngày các bà mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi sáng. Trong trường hợp khó nhận biết (da trẻ đỏ hồng hoặc đen), nên ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, sau đó buông ra, nếu trẻ bị vàng da nơi ấn ngón tay sẽ có màu vàng rõ rệt. Khi trẻ có biểu hiện nghi là vàng da, cha mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ để kiểm tra, hoặc đặt dịch vụ xét nghiệm vàng da sơ sinh tại nhà

Phòng ngừa vàng da sơ sinh

• Chăm sóc sức khỏe tốt khi mang thai, khám thai đầy đủ theo lịch hẹn để có thể phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh lý trong thai kỳ. Nhờ đó tránh được sinh non, sinh nhẹ cân, quá cân, nhiễm trùng từ mẹ sang con.

• Cho trẻ bú sữa non ngay sau sinh và giữ ấm trẻ để giúp trẻ không bị hạn thân nhiệt, hạ đường huyết và đi phân su sớm ngay sau sinh.

• Phòng trẻ phải có đủ ánh sáng để có thể dễ dàng theo dõi màu sắc da của trẻ.

Điều trị điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý

Chiếu đèn là phương pháp điều trị đơn giản, an toàn và hiệu quả. Mục tiêu của phương pháp này là sử dụng năng lượng ánh sáng xuyên qua da giúp chuyển hóa Bilirubin tự do trong máu thành chất khác không độc, đào thải ra ngoài phân, nước tiểu. Khi chiếu đèn, trẻ sẽ được cởi bỏ quần áo ở trần, che kín mắt và bộ phận sinh dục, xoay trở để tăng diện tích da tiếp xúc với ánh sáng.

Thay máu là biện pháp được sử dụng khi trẻ vàng da ở mức độ nặng thất bại điều trị với liệu pháp chiếu đèn hoặc có triệu chứng thần kinh đi kèm.

Để điều trị vàng da sơ sinh bệnh lý do tăng Bilirubin trực tiếp thường tùy thuộc vào nguyên nhân bệnh lý mà có các phương pháp điều trị khác nhau. Phẫu thuật nếu trẻ bị bệnh lý teo đường mật hoặc giãn đường mật bẩm sinh.

Chỉ định chiếu đèn vang da sơ sinh khi nào?

Chỉ định chiếu đèn vàng da trẻ sơ sinh được đưa ra khi trẻ có triệu chứng của vàng da tăng Bilirubin gián tiếp chưa có dấu hiệu nhiễm độc thần kinh, hoặc dùng để dự phòng những trường hợp bệnh nhi có nguy cơ vàng da như non tháng.

Phương pháp chiếu đèn vàng da sơ sinh

Chiếu đèn là một trong những phương pháp phổ biến hiện nay dùng để điều trị vàng da tăng Bilirubin gián tiếp ở trẻ sơ sinh. Phương pháp chiếu đèn vàng da sử dụng ánh sáng trắng hoặc xanh với bước sóng từ 400-480 nm để chiếu vào cơ thể của trẻ sơ sinh, thấm qua lớp da rồi đến lớp mỡ dưới da chuyển Bilirubil gián tiếp thành Photobilirubin có khả năng tan trong nước, không gây độc cho trẻ và có thể đào thải qua con đường gan hoặc thận.

Chiếu đèn điều trị vàng da ở trẻ bao lâu là đủ?

Chiếu đèn chữa vàng da cho trẻ sơ sinh được xem là một phương pháp điều trị vàng da hiện đại, chi phí chiếu đèn vàng da tiết kiệm và dễ thực hiện nhất tính đến hiện nay.

Chiếu đèn chữa vàng da sử dụng ánh sáng xanh hoặc ánh sáng trắng để chuyển Bilirubin tự do thành Photobilirubin có khả năng tan trong nước nên sẽ được đào thải qua nước tiểu, kết quả là giảm hiện tượng vàng da ở trẻ sơ sinh. Phương pháp này sử dụng ánh sáng với bước sóng trong khoảng 400-500nm, cực điểm là 450-460 nm là mức tương xứng với đỉnh hấp thụ của Bilirubin.

Cơ chế hoạt động của phương pháp chiếu đèn là năng lượng ánh sáng từ đèn phát ra sẽ đi xuyên qua lớp da, tác động lên những phân tử Bilirubin trong lớp mô mỡ dưới da, biến nó thành những sản phẩm quang oxy có tính chất hòa tan trong nước, không gây độc và được thải trừ qua gan, thận. Việc chỉ số Bilirubin bao nhiêu thì phải chiếu đèn phụ thuộc vào nồng độ Bilirubin vượt quá mức quy định theo ngày tuổi, số kí và mức độ vàng da của mỗi trẻ, vào các yếu tố nguy cơ (nhiễm khuẩn, đẻ non, bệnh lý kèm theo…).

Quy trình chiếu đèn vàng da ở cơ sở y tế bao gồm những bước sau đây:

• Chuẩn bị lồng ấp vệ sinh sạch sẽ, hoạt động tốt với thông số thích hợp, đèn chiếu sáng đủ tiêu chuẩn, đèn ánh sáng xanh hay sáng với bước sóng từ 400-480nm với chiều cao từ đèn tới trẻ khoảng 30-50cm. Vì thời gian hoạt động của đèn tuýp < 2000 giờ nên cần phải đánh dấu lúc trẻ mới bắt đầu chiếu đèn để kịp thời thay bóng. Cần phải chuẩn bị băng che mắt, kính bảo vệ.
• Giải thích cho người nhà của trẻ về phương pháp chuẩn bị áp dụng lên trẻ.
• Đánh giá tổng trạng của trẻ.
• Đánh giá mức độ vàng da của trẻ trên lâm sàng trước khi tiến hành chiếu đèn.
• Để trẻ nằm trần, quấn khố mông để da của trẻ được tiếp xúc với ánh sáng xanh/trắng càng nhiều càng tốt,
• Băng mắt cho trẻ bằng vải tối màu.
• Đóng bỉm hoặc che bộ phận sinh dục của trẻ lại để phòng tránh hiện tượng teo tinh hoàn ở trẻ.
• Bật công tắc đèn và chỉnh nhiệt độ lồng ấp phù hợp với thân nhiệt của bệnh nhi.
• Thay đổi tư thể cho trẻ khoảng 2-4 giờ/lần để đảm bảo da được tiếp xúc nhiều nhất có thể với ánh sáng từ đèn chiếu ra.
• Cung cấp đủ nước khi trẻ đang trong thời gian chiếu đèn, khuyến khích nên cho trẻ bú sữa mẹ.
• Đảm bảo rằng trẻ được chiếu đèn liên tục trừ những lúc bú sữa mẹ hay làm thủ thuật.
• Dùng đèn chiếu 2 mặt trong trường hợp đứa trẻ bị vàng da tăng Bilirubin nặng hoặc tình trạng vàng da ở trẻ tăng lên.
• Tiến hành xét nghiệm kiểm tra Bilirubin máu mỗi 12-24 giờ, từ kết quả Bilirubin gián tiếp và Bilirubin toàn phần để xác định rằng chiếu đèn trị vàng da trong bao lâu.
• Ngoài ra, vấn đề em bé bị vàng da chiếu đèn bao lâu phụ thuộc vào hiện tượng vàng da trên lâm sàng cũng như kết quả xét nghiệm Bilirubin máu. Nếu vàng da giảm và Bilirubin máu trở về trị số bình thường thì sẽ có chỉ định ngừng chiếu đèn.
• Nếu phương pháp này không hiệu quả, biểu hiện bằng việc chiếu đèn vẫn bị vàng da và Bilirubin tăng cao hơn thì sẽ có chỉ định truyền thay máu cho bé.
• Cần theo dõi mức độ vàng da, chỉ số Bilirubin máu, tinh thần, trương lực cơ, phản xạ bú của bé trong suốt quá trình chiếu đèn và cả sau khi chiếu đèn để phát hiện kịp thời tình trạng nhiễm độc thần kinh nếu có. Nếu thấy mức độ vàng da tăng cao thì có thể phối hợp chiếu 2 hoặc 3 đèn cùng lúc.

Hướng dẫn ba mẹ chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh tại nhà

Chuẩn bị lồng ấp vệ sinh sạch sẽ, hoạt động tốt với thông số thích hợp, đèn chiếu sáng đủ tiêu chuẩn, đèn ánh sáng xanh hay sáng với bước sóng từ 400-480nm với chiều cao từ đèn tới trẻ khoảng 30-50cm.

Che mắt cho trẻ bằng vải tối màu.

Đóng bỉm hoặc che bộ phận sinh dục của trẻ lại để phòng tránh hiện tượng teo tinh hoàn ở trẻ,

Đặt trẻ vào lồng ấp ở vị trí trung tâm ánh sáng. Bật công tắc đèn và điều chỉnh nhiệt độ máy chiếu đèn vàng da phù hợp với nhiệt độ của cơ thể trẻ Thay đổi tư thế trẻ mỗi 2-4 giờ Kiểm tra nồng độ Bilirubin máu liên tục 12-24 giờ/lần để quyết định thời gian chiếu đèn cho trẻ vàng da.

Để hiểu rõ, kỹ lưỡng về phương pháp chiếu đèn. Ba mẹ nên đọc bài viết chi tiết hướng dẫn chiếu đèn vàng da đúng cách cho trẻ sơ sinh để đảm bảo an toàn cho bé!

Tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da 

Vì dùng ánh sáng xanh chiếu trực tiếp lên da của đứa trẻ nên phương pháp này có thể để lại tác dụng phụ như rối loạn thân nhiệt, nhiệt độ cơ thể của trẻ gặp những bất thường như tăng cao hoặc giảm xuống thấp hơn so với mức bình thường. Ngoài ra, trẻ còn bị tăng kích thích, có thể là đi ngoài phân sẽ lỏng hơn.

• Ánh sáng xanh với bước sóng từ 400-500nm, cực điểm là 450-460nm có thể làm da của trẻ bị mẩn đỏ hoặc hội chứng trẻ da đồng. Một tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da không thể bỏ qua đó là làm tổn hại đến mắt của trẻ, chính vì lý do này mà trong quy trình kỹ thuật chiếu đèn vàng da trẻ sơ sinh người ta thường băng mắt của trẻ lại bằng miếng vải sẫm màu để tránh tình trạng này.

• Khi ánh sáng xanh chiếu vào cơ thể trong một thời gian dài, đặc biệt là vùng bộ phận sinh dục của trẻ cũng có thể dẫn đến hiện tượng teo tinh hoàn. Vì vậy, người ta thường dùng bỉm hoặc tã để mang cho trẻ trong suốt quá trình chiếu đèn vàng da trẻ sơ sinh nhằm ngăn chặn tình trạng teo tinh hoàn.

• Mất nước cũng là một trong những tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da thường gặp phải. Đối với tình trạng này các bậc phụ huynh sẽ được bác sĩ điều trị tư vấn về chế độ ăn của bé cũng như chỉ định truyền dịch bù nước, với mức nước cần cung cấp cho trẻ tăng hơn 15%-20% mỗi ngày.

• Bên cạnh những tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da kể trên, việc chiếu ánh sáng có cường độ cao cho trẻ sơ sinh trong một thời gian dài cũng có thể dẫn đến tình trạng bỏng ở trẻ, vì vậy cần đảm bảo khoảng cách từ đèn chiếu sáng đến bệnh nhi vào khoảng 30-50cm để hạn chế những tác dụng phụ của chiếu đèn vàng da xảy ra.

Ngoài vấn đề khoảng cách, thời gian chiếu đèn vàng da cho trẻ sơ sinh cũng phải đạt chuẩn, và khi tình trạng vàng da trên lâm sàng giảm và nồng độ Bilirubin giảm xuống mức như bình thường thì dừng việc chiếu đèn vàng da theo chỉ định của bác sĩ để hạn chế những biến chứng của phương pháp này sớm nhất có thể.

Với những trẻ mắc phải bệnh lý vàng da tăng Bilirubin gián tiếp thì chỉ định chiếu đèn chữa vàng da trong bao lâu phụ thuộc vào mức độ vàng da và chỉ số xét nghiệm Bilirubin, khả năng hợp tác của bé với việc chiếu đèn, tốt nhất là nên được điều trị khi có sự tư vấn của các bác sĩ và nhân viên y tế.

Xem thêm:

Chiếu đèn cho trẻ vàng da có hại không?

Bé vẫn vàng da dù đã chiếu đèn- Mẹ phải làm gì?

Review dịch vụ xét nghiệm vàng da sơ sinh tại nhà

Review dịch vụ chiếu đèn vàng da sơ sinh

Bấm vào ảnh để tải App Bluecare