Chỉ dấu ung thư: Những xét nghiệm vàng để chẩn đoán chỉ dấu ung thư

Để xác định chẩn đoán, mỗi loại bệnh đều đòi hỏi một số xét nghiệm cần thiết, trong đó có xét nghiệm chủ chốt được gọi là xét nghiệm vàng. Ví dụ, để xác định đái tháo đường, cần đo lượng glucose máu hoặc HbA1c; để xác định bệnh gút, cần đo nồng độ axít uric máu; và để xác định gãy xương, cần chụp phim X quang. Tương tự, với các khối u bướu, ung thư cũng cần những xét nghiệm vàng tương tự, được gọi là các chỉ dấu ung thư. Đây là những chất do khối u sản sinh ra, chuyên môn gọi là các chất chỉ điểm hoặc “chỉ dấu ung thư”. Ví dụ, CEA được sử dụng để theo dõi các ung thư đường tiêu hóa như dạ dày, ruột non, ruột già, ung thư vú và ung thư phế quản; CA 15-3 được sử dụng để theo dõi điều trị ung thư vú, và như vậy.

Dấu ấn ung thư là gì?

Dấu ấn ung thư là các chất (thường là protein) do tế bào ung thư sản sinh hoặc của cơ thể sản xuất để phản ứng với sự phát triển của ung thư. Chúng có thể được tìm thấy trong máu, nước tiểu và mô, được sử dụng để phát hiện, chẩn đoán, dự đoán phản ứng điều trị và theo dõi sự tái phát của ung thư.

Dấu ấn ung thư cũng có thể là các biểu hiện, chỉ số hoặc hiện tượng đặc trưng mà người bệnh ung thư có thể trải qua. Đây là những thay đổi hoặc tín hiệu không bình thường trong cơ thể, có thể được quan sát, đo lường hoặc phát hiện thông qua các phương pháp chẩn đoán y tế.

Một số dấu ấn có thể do nguyên nhân khác và không liên quan đến ung thư. Do đó, việc chẩn đoán chính xác bệnh ung thư phải dựa trên các xét nghiệm bổ sung kết hợp thăm khám lâm sàng và sự đánh giá của các chuyên gia y tế có kinh nghiệm. Trong bài viết này, nhà thuốc Long Châu tập trung phân tích về các chỉ dấu ung thư phổ biến có thể phát hiện bằng các phương pháp xét nghiệm, định hướng chẩn đoán sớm bệnh lý ung thư.

Các chỉ dấu ung thư thường là các phân tử kích thước lớn, đa số là các phân tử protein có gắn thêm thành phần đường hoặc chất béo. Những chất này được tổng hợp bởi các tế bào ung thư và hiện diện trong máu hoặc các chất dịch cơ thể, với nồng độ tỉ lệ thuận với sự phát triển của khối ung thư, do đó mang tính đặc hiệu cao.

Chỉ dấu lý tưởng để chẩn đoán bệnh ung thư là gì?

Một chỉ dấu lý tưởng để chẩn đoán bệnh ung thư cần đáp ứng hai yêu cầu chính: độ đặc hiệu và độ nhạy. Điều này có nghĩa là chỉ dấu ung thư phải cho kết quả dương khi có ung thư thật sự và không được bỏ sót ung thư, đồng thời cũng không được phát hiện sai sót.

Tuy nhiên, trong thực tế, không có chỉ dấu ung thư “lý tưởng” nào. Do đó, việc sử dụng xét nghiệm định lượng chất chỉ dấu không thể đơn giản hoá quá mức. Bệnh nhân cần sự đánh giá từ bác sĩ kinh nghiệm, phối hợp với các yếu tố lâm sàng khác để đưa ra kết luận toàn diện và chuẩn xác.

Ví dụ, không thể chỉ dựa vào xét nghiệm AFP để chẩn đoán ung thư gan, mà cần kết hợp với các xét nghiệm và thủ thuật thăm dò khác như chức năng gan, siêu âm, CT scan, MRI và sinh thiết gan để có chẩn đoán cuối cùng.

Các chỉ dấu ung thư quan trọng bao gồm:

αFP (Alpha Feto Protein): Là một glycoprotein được sản sinh từ túi phôi và gan của phôi thai. Nó được sử dụng để theo dõi thai kỳ, ung thư gan nguyên phát và u tế bào mầm.
CEA (Carcino-Embrionic Antigen): Là một glycoprotein được sản sinh từ niêm mạc ruột, phôi và thai. CEA được sử dụng để theo dõi ung thư dạ dày, ruột non, ruột già, ung thư vú và ung thư phế quản.
PSA (Prostate Specific Antigen): Là một glycoprotein được sản sinh từ các tế bào ống tuyến của tiền liệt tuyến. PSA được sử dụng để chẩn đoán và theo dõi ung thư tiền liệt tuyến.
CA 15-3 (Cancer Antigen 15-3): Là một glycoprotein được sản sinh từ tế bào ung thư vú và vài loại tế bào biểu mô khác. Nó được sử dụng để theo dõi điều trị ung thư vú.
CA 125 (Cancer Antigen 125): Là một kháng thể glycoprotein được sản sinh từ ung thư buồng trứng, tế bào biểu mô bình thường của thai và biểu mô niêm mạc đường hô hấp của người lớn. CA 125 được sử dụng để theo dõi điều trị ung thư buồng trứng.
HCG (Human Chorionic Gonadotropin): Là một hormone glycoprotein được sản sinh từ các cộng bào nuôi của nhau thai và tế bào mầm của khối u. HCG được sử dụng để chẩn đoán u tế bào mầm, u tế bào nuôi và thai trứng.
NSE (Neuron Specific Enolase): Là một enzyme enolase được sản sinh bởi các tế bào thần kinh. NSE được sử dụng để chẩn đoán ung thư phổi tế bào nhỏ (SCLC), ung thư nguyên bào thần kinh và u tủy thượng thận (pheochromocytoma).

Lưu ý rằng trong thực tế, không có chỉ dấu ung thư nào là “lý tưởng”. Do đó, việc sử dụng các xét nghiệm chất chỉ dấu cần phải được kết hợp với các phương pháp chẩn đoán và thăm dò khác để đưa ra kết luận chính xác và toàn diện về tình trạng bệnh của bệnh nhân.

Xem thêm: